เหวินชางตี้จวิน 文昌帝君 เทพดาวบุ่นเชียง เทพแห่งการศึกษา เทพดาวจอหงวน หรือดาวนักปราชญ์

เหวินชางตี้จวิน 文昌帝君 หรือ เทพดาวบุ่นเชียง เป็นเทพแห่งการศึกษา เทพเจ้าแห่งการสอบ เทพดาวจอหงวน หรือดาวนักปราชญ์

ในสมัยราชวงศ์โจว ท่านคือจางจ้ง 张仲 ในสมัยราชวงศ์ฮั่น ท่านคือจางเหลียง ในสมัยราชวงศ์จิ้นท่านคือ หลี่ กวง กษัตริย์แห่งอาณาจักรเหลียง 凉王吕光 ในยุคห้าราชวงศ์ ท่านคือ เหมิงชาง จ้าวแคว้นสู่ 蜀王孟昶 ในราชวงศ์ฉินตอนปลาย ท่านคือคือจางหย่าจื่อ 张亚子

จางย่าจื่อ 张亚子 ได้รับการยกย่องให้เป็น เทพประจำเมืองจื่อถง 梓潼神 ซึ่งปัจจุบันเป็นเทศมณฑลทางตะวันออกเฉียงเหนือของมณฑลเสฉวน ประเทศจีน

จางย่าจื่อ ได้รับการขนานนามว่า เหวินชางตี้จวิน 文昌帝君 หรือ เทพบุ่นเซียง

เดิมที จางย่าจื่อ เป็นเทพในท้องถิ่น อันมีที่มามาจากบุคคลในประวัติศาสตร์ โดยแท้ที่จริงแล้ว จางย่าจื่อ เป็นชื่อของบุคคล 2 คน ได้แก่ จางอวี้ 张育 และย่าจื่อ 亚子

จางอวี้ เป็นชาวแคว้นสู่ 蜀 ในสมัยราชวงศ์จิ้นตะวันออก ในช่วงปี ค.ศ. 374 เนื่องจากเขาต่อสู้ในสงครามจนตัวตาย ชาวสู่ จึงสร้างศาลจางอวี้ไว้ที่ภูเขาชีชวี  七曲山  เพื่อกราบไหว้บูชา

แต่ในบริเวณภูเขาชีชวี นั้นเดิมที ได้มีศาลย่าจื่อ ซึ่งเป็นเทพเจ้าในท้องถิ่นอยู่แล้ว คนรุ่นหลังจึงเรียกชื่อศาลทั้งสองรวมกันเป็นจางย่าจื่อ

คำว่าจางย่าจื่อ จึงกลายเป็น เทพเจ้าแห่งเมืองจื่อถง นับแต่นั้น

ในสมัยราชวงศ์ถัง ในช่วงที่เกิดกบฏอันลู่ซาน

จักรพรรดิถังเสวียนจง ได้เดินทางลี้ภัยมาที่อาณาจักรสู่ เล่ากันว่า ขณะจักรพรรดิถังเสวียนจง ประทับแรมที่ภูเขาชีชวี ทรงพระสุบินถึงเทพจางย่าจื่อ ว่า อีกไม่นานพระองค์จะเป็นไท่ซ่างหวง หรือ พระบิดาของพระจักรพรรดิ

นอกจากนี้ เนื่องจากในระหว่างทางมีทหารจำนวนมาก ล้มป่วย เนื่องจากสภาพอากาศและน้ำที่ไม่คุ้นเคย จักรพรรดิถังเสวียนจง ได้ทรงพระสุบินว่า จางหยาจื่อ ได้มีใบสั่งยารักษาโรค และเมื่อได้ลองทำตามตำรับยาก็สามารถรักษาทหารในกองทัพได้

พระเจ้าถังเสวียนจงจึงได้ทรงสถาปนาตำแหน่งจางหย่าจือ ให้เป็น นายกรัฐมนตรีฝ่ายซ้าย หรือ จั่วเฉิงเซี่ยง 左丞相

ต่อมาเมื่อถึงปีที่ 2 ของรัชสมัยกวงหมิงแห่งราชวงศ์ถัง (ค.ศ. 881) จักรพรรดิถังซีจงแห่งราชวงศ์ถังได้หลบหนีไปยังดินแดนสู่ เพื่อหลีกเลี่ยง กบฎหวงเฉา 黄巢起义 เมื่อพระองค์เสด็จผ่านภูเขาฉีฉู่ พระองค์ได้ถวายเครื่องบูชาแด่เทพเจ้าจื่อทงด้วยตนเอง และได้สถาปนาตำแหน่งจางย่าจื่อ ให้เป็นจี้ซุ่นหวัง 济顺王 พร้อมกับชักดาบส่วนพระองค์ถวายแด่เทพเจ้าจื่อทง เพื่อเป็นการบูชา

ภายหลังยังมีจักรพรรดิแห่งราชวงศ์ต่าง ๆ อีกหลายพระองค์ มาสักการะบูชาเทพจางย่าจื่อ ด้วยเหตุนี้จางย่าจื่อจึงมีชื่อเสียงไปทั่วแผ่นดินจีน

โดยท่านได้รับการเคารพนับถือจากทั่วโลกในระดับเดียวกับขงจื๊อ ดังคำกล่าวที่ว่า

ขงจื๊ออยู่ทางเหนือและเหวินชางอยู่ทางใต้

มีความเชื่อว่า เหวินชางตี้จวิน หรือเทพดาวบุ่นเชียง ได้รับการแต่งตั้งจากเง็กเซียนฮ่องเต้ให้เป็นเทพแห่งการศึกษา นักปราชญ์ หากใครบูชาท่านแล้วจะสอบผ่าน ได้เป็นจอหงวน หรือผู้ที่ต้องการสอบเป็นขุนนาง ทำราชการฝ่ายบุ๋น ก็นิยมบูชาท่าน เช่นเดียวกัน

ผู้ช่วยของท่าน ได้แก่เทียนหลง 天聋 หูหนวก และ ตี้หย่า 地哑 เป็นใบ้ สื่อว่าท่านทั้ง 2 จะไม่ฟังใครที่แอบถามข้อสอบ และก็จะไม่บอกข้อสอบจากใครด้วยเช่นกัน

วันคล้ายวันสมภพของเหวินชางตี้จวิน หรือเทพบุ่นเชียง ตรงกับวันที่ 3 เดือน 2 ตามปฏิทินจีน